 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Metody tworzenia i opisu systemów informacyjnych
Jedna z tez tego wykładu będzie następujące stwierdzenie:
Czasem lepiej jest nie tworzyć nowego systemu informatycznego w sensie projektowania go od podstaw tylko lepiej wykorzystać istniejące rozwiązania.
(o czym szerzej powiemy później)
Wśród metodologii tworzenia i projektowania systemów informatycznych można wyróżnić 3 ważne nurty:
Podejście strukturalne - przedmiotem zainteresowania są elementy systemu, wzajemne powiązania tych elementów, relacje które w nim zachodzą; definiowane są etykiety-obiekty z których system się składa, strumienie przepływu danych. To podejście strukturalne jest w chwili obecnej najczęściej, najchętniej i najskuteczniej stosowane do praktycznej budowy systemu informatycznego.
Podejście obiektowe - zakłada, że procesy informacyjne i struktura w której te procesy zachodzą stanowią pewną całość. W obiekcie który będziemy budować w systemie będziemy wyodrębniać części związane ze strukturami danych i części związane z algorytmami ich ... Łączne rozpatrywanie danych i metod ich daje możliwość bardzo systematycznego budowania bardzo dużych systemów informatycznych, ale nakłada także pewne ograniczenia :należy bowiem rozpatrywać wtedy wszystkie procesy informacyjne i elementy systemu informatycznego w kategoriach tzw. Klas. Do tych klas trzeba budować odpowiednie metody danych, odpowiednie struktury danych, które odpowiadają za gromadzenie i przetwarzanie informacji a także projektować specjalne mechanizmy komunikacji między obiektami, dzięki czemu system zbudowany w oparciu o metodologie obiektowa pozostaje nadal system - "obiektem spójnym", mimo że każdy z obiektów ma daleko posunięta autonomie, że może być budowany przez odrębne zespoły programistów.
Ta metodologia zyskuje na znaczeniu z uwagi na to że pozwala budować duże i złożone systemy informacyjne w zespołach wieloosobowych (praca grupowa).
Jednak systemy obiektowe są o wiele trudniejsze i bardziej złożone od systemów strukturalnych. W praktycznej działalności my zostajemy przy podejściu strukturalnym.
Podejście przyrostowe - metody są wyodrębnione jako odrębna filozofia, tworzenia systemów nie koniecznie od podstaw, nie koniecznie od zera tylko jakby rozwijania na bazie istniejących systemów, systemu o ciekawszych, bogatszych możliwościach.
Mówiąc "system informacyjny", często wydaje się nam, że to jest jakaś pojedyncza indywidualność, którą da się łatwo wskazać, wyodrębnić. Tymczasem w rzeczywistości możemy wyróżnić różne rodzaje systemów informacyjnych (opartych o różną metodologie).
Typy systemów informacyjnych.
- Systemy informacyjne kierowania - wspomagają działalność na najbardziej podstawowym obszarze bieżącego funkcjonowania firmy (bez sięgania do bardziej zaawansowanych działań np.: plany strategiczne).
- Systemy ekspertowe - przedmiot sztucznej inteligencji.
- Systemy zapewnienia jakości - zapewnia odpowiednia jakość; co jest tak ważne w XXI wieku- gospodarka i wytwarzanie nastawione na jakość produktu, usług, wyrobów.
- Systemy GIS (informacji geograficznej)
- Systemy informacji przestrzennej - mają bardzo dużo wspólnego z GIS, tyle że one nie obejmują danych satelitarnych, geodezyjnych itd.-dane geograficzne) Są to systemy w których bardzo istotną role stanowią dane na temat obiektu i informacje na temat gdzie ten obieg się znajduje i w jakiej jest lokalizacji przestrzennej, odległości od innych obiektów
- System wspomagania decyzji - na niższym lub wyższym szczeblu są przystosowane nie tylko do tego by zbierać i ewidencjonować informacje, wspierać i wspomagać bieżące kierowanie przedsiębiorstwa. Systemy te również wspomagają kadrę zarządzającą zwłaszcza wysokiego szczebla w tym zakresie którym ci ludzie musza podejmować decyzje które są ryzykowne, często podejmowane o niepewną, niekompletną informacje. W związku z tym systemy te pomagają decydentowi dostarczając mu w sposób usystematyzowany i rzetelny sposób wszystkich przesłanek niezbędnych do podjęcia decyzji-czyli część procesu decyzyjnego(i stresu) jest przełożona na barki systemu.
- System czasu rzeczywistego - odrębna klasa systemów, bardo ważna z punktu widzenia ogólnej teorii systemów informacyjnych.
Czas w systemach komputerowych można rozumieć na dwa sposoby:
- każda baza danych ma pewne dane temporalne (data, godzina procesów gospodarczych, zajścia zdarzenia, zarejestrowania ) które pełnią drugorzędną role w gruncie rzeczy bo nas przy podejmowaniu decyzji interesują bardziej konsekwencje zdarzenia a nie jego ulokowanie na osi czasu.
- czas sztuczny: występuje podczas np. posługiwania się symulacją komputerową(odrywamy się od rzeczywistego czasu i sięgamy w przyszłość próbując przewidzieć skutki jakiejś decyzji w przyszłości)wtedy występuje czas który określa kiedy zajdą przypuszczalne zjawiska.
Natomiast są pewne właśnie systemy-systemy czasu rzeczywistego-(systemy uwarunkowane czasowo) w których to która jest teraz dokładnie godzina z dokładnością do ułamków sekund ma pierwszoplanowe znaczenie dla obliczeń komputerowych. Są to przede wszystkim systemy związane z robotyką i automatyką, które nie tylko przetwarzają dane ale sterują pewnymi ruchomymi obiektami(pociąg metra, system automatyki z procesem produkcyjnym, lecący samolot z komputerowym autopilotem).
Także spektrum zastosowań systemów informacyjnych jest bardzo szerokie, więc metodologia ich projektowania różni się od przypadku do przypadku.
Ewolucja systemów informatycznych do wspomagania zarządzania
Jak widzimy systemy podlegały ewolucji w czasie i pewnemu rozwojowi, tyle że obecnie wszystkie te systemy dalej współistnieją razem.
Jako pierwsze powstały:
- SET - Systemy ewidencyjno-transakcyjne
- obejmują podstawową działalność biznesową firmy, przedsiębiorstwa
- wspomagają przede wszystkim pracowników niskiego szczebla
- przetwarzają największe strumienie informacji(ale najbardziej płytko) i znich pochodzi najwięcej informacji, wobec tego te systemy stanowia baze wszystkich innych systemów.
- zorientowane i ewidencji informacji, głównie na potrzeby księgowości.
- zorientowane są na bieżącą ewidencję działalności gospodarczej obiektu oraz na obsługe transakcji
- przykłady: Ewidencja sprzedaży, rachunkowości, kosztów, płac, zatrudnienia.
- z punktu widzenia zarządzania nie mają zbyt dużej przydatności.
- SID - Systemy informacyjno-decyzyjne
- mają za zadanie gromadzenie i przetwarzanie informacji aby wspomóc proste decyzje, bieżące decyzje co najwyżej szczebla taktycznego
- kolekcjonują dane w sposób zagregowany , wytwarza się przesłanki (prosta obróbka statystyczna, bilanse, rachunkowość zarządcza)
- działają pod kątem potrzeb organizacji. (kontrola stanu zapasów, informacje o nabyciu nowych towarów czy zmianie dostawców)
- zapewniają efektywne gromadzenie danych, organizację ich przepływu i sprawnego dostępu z wykorzystaniem dużych systemów komputerowych.
- działają w oparciu o bazy danych.
- SWD - System wspomagania decyzji
- mają za zadanie wspomaganie decyzji strategicznych i taktycznych
- kolekcjonują dane tak, aby były przesłanką do pojęcia decyzji w postaci faktów, przesłanek(prognoza, zestawienie informacji)
- bardziej zawansowane funkcje analizy danych
- dokonywanie analiz w celu wyboru odpowiednich decyzji.
- zastosowanie: planowanie działalności gospodarczej, inwestycje, zaopatrzenie, sprzedaż wyrobów i usług, gospodarka finansowa.
ZSI - Zintegrowane systemy informatyczne mają obecnie największe znaczenie, ponieważ duża ilość firm osiągnęła już poziom wdrożenia i zastosowania wcześniej wymienionych systemów. Wiele firm ma problem który zrodził się często już w momencie ich powstania na skutek połączenia kilu firm, przejęcia.
Do celu integracji tworzone są rozmaite narzędzia, jednakże są one wykorzystywane przeważnie w dużych przedsiębiorstwach, ponieważ koszt tego systemu jest bardzo wysoki. Ostatnio jednak producenci oprogramowania wyszli naprzeciw potrzebom mniejszych przedsiębiorstw oferując "okrojone" wersje tych systemów.
W systemach tych wymagana jest realizacja kiku poziomów integracji:
- Integracja systemu informacyjnego to integracja funkcji, struktury organizacji, wyników przedsiębiorstwa.
- Integracja zastosowań to integracja oprogramowania użytkowego i środków komunikacji z użytkownikami.
- Integracja danych to integracja z bazą danych i słownikami danych.
- Integracja systemów - chodzi o systemy sieci, oprogramowania komunikacyjne, oprogramowania systemowe.
Obecnie w Polsce systemy klasy ERP są oferowane przez 6 firm, mamy więc spory wybór. Jeśli mamy pewne zadania związane z informatyzacją to zawsze warto się najpierw zastanowić czy nie mam gotowego systemu, a dopiero potem projektować i budować nowy system. Systemy ERP są już w tym momencie bardzo mocno wydoskonalone, parametryzowalne czyli maja szereg narzędzi za pomocą których można dostosować ERP do potrzeb określonego przedsiębiorstwa. Ten proces nazywa się KASTOMIZACJĄ, a polega na dopasowaniu uniwersalnego systemu do lokalnych właściwości i potrzeb określonego przedsiębiorstwa.
Jednakże dalej istnieje potrzeba tworzenia takich systemów, bo choć ERP są bardzo dobre, to nie rozwiązują wszystkich problemów.
SIK - System informowania kierownictwa.
- systemu poziomu strategicznego zarządzania
- wspomagają nieliczne ale ważne decyzje (przyszła strategia wytwórcza, biznesowa, marketingowa, reakcja na zmianę otoczenia)
- ilość informacji do przetworzenia jest już niewielka, ale musi być poddana zaawansowanej, wyrafinowanej analizie
- systemy przeznaczone dla managerów, kierowników najwyższego szczebla.
- systemy te przeważnie projektuje się dla konkretnej firmy, pod kątem zindywidualizowanych potrzeb (firmy dążą do tego zróżnicowania licząc na zwiększenie przez to swej konkurencyjności)
- Zawiera dane przetworzone, w formie graficznej.
- Pomagają raczej skupić uwagę na ogólnym, sprawnym działaniu firmy, niż na optymalizacji decyzji.
- Służą temu rozbudowane systemy zapytań oraz indywidualizacja przedstawionych raportów i narzędzi komunikacji z systemem.
SE - Systemy eksperckie.
- systemy doradcze, wykorzystują elementy sztucznej inteligencji.
- określane często jako systemy rozwiązujące problemy z wykorzystaniem wiedzy i procesu rozumowania.
- generują swoje decyzje w oparciu o bazy wiedzy i mechanizmy sztucznej inteligencji. Dzięki temu możliwe jest tworzenie różnorodnych modeli sytuacji decyzyjnej, uwidacznianie otrzymanego rozwiązania i objaśnianie go.
- do rozstrzygania problemów służą programy zawierające tzw. reguły heurystyczne, które odzwierciedlają wiedzę.
SSI - Systemy sztucznej inteligencji
- Uczą się na postawie własnego doświadczenia.
- Podstawowe narzędzia: sieci neuronowe.
- Przykłady: usługi finansowe.
Klasyczne podejście do projektowania systemów informatycznych dla zarządzania było technocentryczne. Opierało się ono na założeniu, że trzeba włożyć wiele wysiłku w tworzenie i optymalizowanie coraz doskonalszych systemów komputerowych. Natomiast użytkownicy systemów mieli się do nich dostosować.
Jednakże takie podejście było czysta iluzją, ponieważ celem systemu nie jest przetwarzanie danych tylko wiedza, która pozwoli nam podejmować rozmaite decyzje. Natomiast ta wiedza rodzi się w umyśle człowieka. Dlatego też człowiek jest punktem wyjścia w projektowaniu nowoczesnych skomputeryzowanych systemów zarządzania. Bo nie może być sytuacji że mamy doskonały system a ludzie nie umieją z niego korzystać. I właśnie na tej postawie zrodziło się nowe podejście: antropocentryzm- które wyraźnie mówi ,że nie można doskonalić tych systemów. Przy założeniu ,że człowiek jest dodatkiem. Komputer nie zastępuje ludzi, ale wspomaga twórcze myślenie z czego mogą się zrodzić nowe koncepcje, nowe idee. I dopiero to wszystko razem może nam zapewnić sukces biznesowy.
Jak już wspomniano wcześniej nie należy zaczynać od projektowania nowego systemu - jeżeli jest to tylko możliwe lepiej oprzeć się o gotowe rozwiązanie. Okazuje się że to podejście antypocentryczne ma też wpływ na przebieg wyboru gotowego systemu:
Jeśli nie ma gotowego systemu to trzeba go zaprojektować.
Wizja systemu idealnego
System idealny winien być :
- Niesprzeczny
Zadania nie mogą się kłócić z warunkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa, system musi się wpisywać w ideologie przedsiębiorstwa. - Funkcjonalny
Wygodny, łatwy w użytkowaniu, nawiązujący do realnych potrzeb - Ekonomiczny
Niezbyt drogi w momencie kiedy go tworzymy, jak i w późniejszej eksploatacji i modyfikacji - Bezpieczny
Gwarancja że dane nie zostaną utracone i przechwycone przez konkurencje - Prosty
- Odtwarzanie danych
W przypadku awarii, pożaru, ataku hakera będzie potrafił odtworzyć dane - Zwarty
Integralność rozwiązań - Testowany
Możliwość weryfikacji poprawności pracy - Spójny
Integralność w wewnętrznej wymianie informacji - Zrozumiały